Prejudycjalność prawomocnego skazującego wyroku karnego (wyroki wiążące)

Pamiętać należy, że moc wiążącą w postępowaniu cywilnym posiadają wyłącznie ustalenia co do popełnienia przestępstwa zawarte w prawomocnym wyroku skazującym. Sam kodeks postępowania cywilnego nie przyznał mocy wiążącej ustaleniom wyroku karnego w przypadku uniewinnienia oskarżonego. Związane jest to z tym, że pojęcie winy w rozumieniu prawa karnego nie jest tożsame z pojęciem winy w prawie cywilnym.

Tym samym sąd cywilny może więc samodzielnie badać, czy oskarżony - uniewinniony przez sąd karny - dopuścił się czynu, który powoduje jego odpowiedzialność za szkodę. Stwierdzenie braku winy nie wyłącza bowiem naruszenia prawa cywilnego, będącego podstawą roszczenia w postępowaniu cywilnym.

W myśl orzeczenie Sądu Najwyższego z 18 września 1969 r., II CR 308/69, LexPolonica nr 312145 wyrok uniewinniający jak i orzeczenie umarzające postępowanie, jako dokumenty urzędowe, mogą stanowić w postępowaniu cywilnym dowód, którego znaczenie sąd oceni według swobodnej oceny dowodów (art. 233 k.p.c.)tak jak każdy inny dowód.

Tym samym ustalenie przez sąd karny, że oskarżony dopuścił się czynu przestępnego, i jednoczesne ustalenie okoliczności wyłączających karalność (np. poprzez niepoczytalność sprawcy, obronę konieczną) nie stanowi ustalenia popełnienia przestępstwa, nie wiąże więc sądu cywilnego.

W razie uniewinnienia oskarżonego lub bezwarunkowego umorzenia postępowania karnego zebrany w postępowaniu karnym materiał może acz nie musi stanowić pomocniczy materiał dowodowy w postępowaniu cywilnym, ale w zasadzie tylko co do dowodów, których przeprowadzenie w postępowaniu cywilnym nie jest możliwe. Stanowisko to przedstawiono w:
1. orzeczeniu Sądu Najwyższego z 21 października 1966 r., sygn. akt II PR 423/66, LexPolonica nr 322826 - bez wezwania i przesłuchania świadków ze sprawy karnej sąd w sprawie cywilnej nie może czynić ustaleń na podstawie ich zeznań, nie dając wiary świadkom, których przesłuchał w sprawie cywilnej. Dokonanie ustaleń na podstawie zeznań świadków w sprawie karnej jest sprzeczne z przepisami prawa i stanowi uchybienie procesowe polegające m.in. na tym, że strony zostały pozbawione możności zadawania świadkom pytań.
2. orzeczeniu Sądu Najwyższego z 10 listopada 1966 r., sygn. akt II PR 269/66, LexPolonica nr 317696 - poważnym uchybieniem procesowym byłoby wydanie wyroku w sprawie cywilnej na podstawie zeznań świadków przesłuchanych w sprawie karnej bez ujawnienia treści tych zeznań w postępowaniu cywilnym i bez umożliwienia stronom ustosunkowania się do wyników tych zeznań.
3. orzeczeniu Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2005 r., sygn. akt I PK 94/04, LexPolonica nr 382587 - oparcie ustaleń faktycznych na nieprawomocnym wyroku karnym skazującym, bez rozważenia dowodów przeprowadzonych w sprawie cywilnej i karnej, stanowi naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.

Pamiętajmy również, że nie wiążą sądu w postępowaniu cywilnym wyroki karne umarzające postępowanie w sytuacji wyłączenia dopuszczalności postępowania karnego oraz wyroki warunkowo umarzające postępowanie karne gdyż nie są to wyroki skazujące.